Physalis: kenmerken en bloei
Over de kleur en vorm van de Physalis kunnen we kort zijn: de oranje lampionvorm maakt deze takken zo bijzonder. De lampionnetjes, die ongeveer 5 centimeter groot zijn, lijken gemaakt van kwetsbaar papier dat heel voorzichtig in de juiste vorm is gebracht. Binnenin de lampionnetjes zit een oranje of geel vruchtje (besje). De hoogte van de plant varieert, maar meestal wordt Physalis zo'n 60-120 centimeter hoog.
Physalis behoort tot de nachtschadefamilie (Solanaceae), waartoe ook planten als aubergine en paprika behoren. Physalis bloeit doorgaans met onopvallende, witte bloemen in juni en juli. Na de bloeiperiode (rond augustus) verschijnen besjes aan de plant, die worden omgeven door groene lampionnetjes. In de herfstmaanden kleuren de meeste soorten bruin of oranje, en groeien uit tot opvallende lampionnetjes met een warme uitstraling. Niet gek dus, dat Physalis deel uitmaakt van de populairste herfstbloemen. Physalis is zeer veelzijdig en populair als tuinplant, snijbloem en droogbloem.
Soorten physalis
Er zijn zo'n 90 soorten Physalis bekend, waarvan dit de bekendste hoofdsoorten zijn:
- Physalis alkekengi var. franchetti: deze soort wordt gemakshalve ook wel de 'echte lampionplant' genoemd. Dit is de meest bekende soort, die te herkennen is aan het feloranje papieren omhulsel, dat eruitziet als lampion. De vrucht is klein en onopvallend en wordt doorgaans niet gebruikt voor consumptie. Daarentegen is deze soort vanwege haar feloranje kleur zeer populair als snijbloem en droogbloem.
- Physalis peruviana: deze eetbare soort staat ook bekend als 'goudbes', 'Kaapse kruisbes' en 'ananaskers'. Het papieren omhulsel (lampionnetje) is lichtgroen tot goudbruin van kleur en wordt doorschijnend als de vrucht rijp is en gegeten kan worden. Het rijpe vruchtje is oranje-geel van kleur.
- Physalis oxicarpa: deze eetbare soort staat ook bekend als 'tomatillo'. Het lampionnetje van deze soort is lichtgroen tot bruin van kleur en varieert van zeer dun tot wat dikker en steviger papier. Het rijpe vruchtje heeft een gele kleur.
- Physalis philadelphica: deze soort, ook wel Mexicaanse tomatillo genoemd, is qua uiterlijk vergelijkbaar met de oxicarpa, aangezien de lampion groen tot lichtbruin van kleur is. De vrucht is eetbaar, maar minder populair voor consumptie dan soorten als peruviana en oxicarpa.
- Physalis angulata: deze soort, ook bekend als 'hoekige lampionplant', heeft een groen tot bruin lampionnetje dat minder opvallend is dan die van de andere soorten. De vrucht is klein en is eetbaar, maar veel minder populair voor consumptie dan soorten als peruviana en oxicarpa.
Physalis planten: standplaats en verzorging
Physalis wordt wereldwijd in tuinen geplant vanwege de hoge decoratieve waarde van de lampionnetjes en de eetbare vruchten. Van plan om Physalis te planten in je tuin? Bekijk deze tips voor het planten van tuinplanten en bekijk de onderstaande tips voor de beste standplaats en verzorging van Physalis als tuinplant.
- Let op: Physalis als vaste plant is een woekeraar. Als je de plant eenmaal in je tuin hebt gezet, zal hij zich snel verspreiden en andere planten overwoekeren. Wil je dit voorkomen? Kweek de plant dan in potten, of gebruik een wortelbegrenzer.
- Physalis kan in de volle grond worden geplant, maar gedijt ook goed in een pot of kuip (op het terras).
- Je kunt Physalis kopen als reeds gegroeide plant, of de zaden kopen om zelf te zaaien. Koop je zaden? Dan kun je de plant het beste eerst opkweken in een kas of in je vensterbank voordat je 'm buiten zet. Doe dit bij voorkeur rond februari, en wacht tot na IJsheiligen met het uitplanten van de jonge plantjes.
- Zoals hierboven gezegd is lampionplant een woekeraar. Zet daarom niet meer dan 5 plantjes per vierkante meter.
- Physalis gedijt het beste op een plek in de volle zon. Hoewel de plant ook wat minder zon kan verdragen, zal de bloei en vruchtvorming het mooist zijn op een zonnige plek.
- Physalis houdt van een kalkrijke, zanderige bodem.
- Geef Physalis bij het aanplanten wat organische meststof, maar geef de plant verder niet te veel mest, want dan wordt de plant erg hoog en bloeien de lampionnetjes minder mooi. De plant mag op een redelijk 'arme' bodem staan.
- Is er sprake van een warme en droge periode, geef Physalis dan voldoende water, maar zorg ervoor dat de grond niet te drassig wordt. Zorg voor een goede afwatering en geef water aan de voet van de plant om schimmelvorming te voorkomen.
Physalis oogsten: wanneer en hoe?
De oogst van eetbare soorten Physalis begint wanneer de besjes rijp zijn. Dat kun je herkennen aan de lampionnetjes: die zijn groen en dicht wanneer de bessen nog niet rijp zijn en worden dor, droog en goudbruin wanneer de vruchten rijpen. Zodra de lampionnetjes breken of knisperen als je erin knijpt, kun je het besje zien. Als het besje geeloranje en een beetje zacht is, kan het geoogst en gegeten worden. Zo niet, laat het besje dan nog even hangen (met of zonder lampionnetje). Soms vallen de besjes vanzelf op de grond zodra ze rijp zijn.
Physalis snoeien: zo doe je dat
Physalis is niet winterhard, wat betekent dat de plant 's winters bovengronds afsterft. Maar niet getreurd: de plant groeit in het voorjaar vanzelf weer uit. Ondanks dat de plant bovengronds afsterft in de winter, hoef je 's winters nog niets met de uitgebloeide en dode plantdelen te doen, want ze beschermen de plant tegen vorst. In het voorjaar, wanneer de kans op strenge vorst geweken is en voordat de plant begint te groeien, kun je Physalis snoeien door dode, beschadigde en/of woekerende takken te verwijderen. Het snoeien van Physalis zorgt ervoor dat je de plant beter in vorm houdt, dat de plant niet te groot wordt en dat je de groei en bloei stimuleert.
Physalis stekken: wanneer en hoe?
Wil je Physalis vermeerderen door de lampionplant te stekken? Je kunt eenvoudig stekjes nemen van een volwassen plant door middel van wortelstek. Je leest meer informatie en een stappenplan voor wortelstek in ons uitgebreide artikel over stekken. Stek Physalis bij voorkeur in het voorjaar (niet tijdens de bloeiperiode), wanneer er scheuten groeien.
Physalis als snijbloem in vaas: verzorging
Physalis is niet alleen een populaire tuinplant, ook in de vaas zorgt de bloem voor een warm en herfstig gevoel. Wil je zo lang mogelijk van de lampionnetjes in je vaas genieten? Ontdek dan hoe je bloemen zo lang mogelijk mooi houdt in je vaas en lees de onderstaande tips voor de verzorging van Physalis:
- Snijd de stelen van Physalis schuin af met een scherp en schoon mes
- Haal eventuele onderste bladeren van de steel, zodat er geen bladeren in het vaaswater hangen.
- Zet Physalis in een schone vaas met water op kamertemperatuur.
- Voeg snijbloemenvoeding toe om de houdbaarheid van de lampionnetjes te verlengen.
- Zet de vaas niet op de tocht, in direct zonlicht of naast rijpend fruit.
Physalis als droogbloem
Kun je geen afscheid nemen van de oranje pracht van je lampionnetjes? Dat hoeft ook niet! Je kunt de takken van Physalis gemakkelijk drogen. Physalis is een populaire droogbloem die regelmatig gebruikt wordt in (herfstige) droogboeketten. Wat dacht je bijvoorbeeld van dit droogboeket met o.a. Rozenbottels, Chrysant, Hypericum en Physalis? Of van deze bloemenkrans met typische herfstbloemen? Wil je zelf zo'n prachtige creatie maken, bekijk dan hier de beste tips en 5 verschillende manieren voor het drogen van bloemen.
Is physalis giftig?
De giftigheid van Physalis hangt af van het soort en de rijpheid van de bessen van de plant. Onrijpe vruchten en andere delen van de plant zijn giftig en kunnen ongemak veroorzaken bij consumptie. De vruchten van eetbare soorten (zie onderstaand) kunnen alleen worden gegeten als ze volledig rijp zijn en als het papieren omhulsel is verwijderd.
Het eten van onrijpe vruchten en andere delen van de plant kan lichte tot ernstige maag- en darmklachten veroorzaken, zoals buikpijn, misselijkheid en braken. Raadpleeg bij inname van onrijpe vruchten of andere delen van de plant een (dieren)arts. Zorg er bovendien voor dat kinderen en huisdieren zoals honden en katten geen toegang hebben tot de vruchten of andere delen van de plant. De onrijpe vruchten zien er aantrekkelijk uit, maar schijn bedriegt!
Welke soorten Physalis zijn eetbaar?
De meeste soorten Physalis zijn eetbaar mits de vruchten rijp zijn, maar niet alle soorten worden gewaardeerd om hun smaak en textuur. De bekendste eetbare soorten Physalis zijn Physalis peruviana (goudbes) en Physalis ixocarpa (tomatillo).
- Physalis peruviana (goudbes): de rijpe vruchten van deze soort worden vooral gebruikt voor desserts, sauzen, salades en jams. De vruchten hebben een zoete, lichtzure smaak.
- Physalis ixocarpa (tomatillo): de rijpe vrchten van deze soort worden veel gebruikt voor salsa's en sauzen. Ze hebben een frisse, zure smaak en worden vooral gebruikt in de Mexicaanse keuken.
is physalis gezond?
Ja, het eten van Physalis, vooral Physalis peruviana (goudbes), heeft vele gezondheidsvoordelen. Deze bessen bevatten veel vezels, mineralen (kalium, ijzer en calcium) en zitten boordevol vitamines (vitamine A, B en C). In de traditionele Chinese geneeskunde wordt Physalis gebruikt voor het verlichten van ontstekingen, het versterken van het immuunsysteem en het verbeteren van de spijsvertering. Bovendien worden extracten van Physalis soms gebruikt in huidverzorgingsproducten, vanwege de krachtige antioxidanten.
Kortom: het eten van de besjes van Physalis is niet alleen lekker, maar ook heel gezond! De besjes van Physalis worden voornamelijk gebruikt in jams en sauzen en als smakelijke decoratie op gerechten, zoals salades en desserts.
Symboliek van Physalis
Het Griekse woord Physalis betekent blaas, oftewel omhulsel. De lampion beschermt en omhult het besje en staat symbool voor veiligheid, voor troost en bescherming. Extra toepasselijk in de gure maanden waarin je Physalis aantreft bij de bloemist. De vrucht van Phsyalis wordt gezien als symbool voor overvloed.
Herkomst van Physalis
Physalis heeft een breed geografisch herkomst- en verspreidingsgebied. Oorspronkelijk komen de meeste soorten Physalis uit Amerika, voornamelijk Zuid-Amerika (Peru, Colombia, Ecuador en Bolivia). Sommige soorten Physalis zijn van origine afkomstig uit Azië, in landen als China, Japan en Korea.
Gedurende de 16e en 17e eeuw werden de besjes door ontdekkingsreizigers en handelaren geïntroduceerd in Europa. Al snel werd de plant populair in botanische tuinen en kruidentuinen. De belangstelling voor de decoratieve waarde en eetbare besjes droeg bij aan een snelle verspreiding van de lampionplant. Vanwege de vele toepassingen werd de plant door de eeuwen heen steeds populairder. Tegenwoordig wordt Physalis wereldwijd gekweekt en in tuinen geplant en is de plant populair als tuinplant, snij- en droogbloem.
